فرمول شیمیایی این نمک ها را به صورت کلی: X H2O.(فرمول شیمیایی نمک خشک) می نویسند.
فرمول شیمیایی این نمک ها را به صورت کلی : X H2O . (فرمول شیمیایی نمک خشک) می نویسند.
برخی از نمک ها در ساختار بلوری خود به ازاء هر واحد فرمولی ، تعدادی مولکول آب تبلور دارند.
فرمول شیمیایی این نمک ها را به صورت کلی : X H2O . (فرمول شیمیایی نمک خشک) می نویسند.
مثال:
آهن(II) سولفات هفت آبه FeSO4.7H2O زاج سبز
سدیم سولفات ده آبه Na2SO4.10H2O نمک گلوبر
کبالت(II) سولفات شش آبه CoSO4.6H2O زاج سرخ
مس(II) سولفات پنج آبه CuSO4.5H2O کات کبود
کلسیم سولفات دو آبه CaSO4.2H2O سنگ گچ
منیزم سولفات هفت آبه MgSO4.7H2O نمک اپسوم
از ویژگی های این نمک ها آن است که در اثر حرارت ، همه یا تعدادی از مولکول های آب تبلور خود را
ازدست می دهند و معمولا به نمک خشک(بی آب) تبدیل می شوند ( به این عمل شکوفا شدن می گویند).
آب تبلور : آب در زاج و بسیاری از نمکهای متبلور وجود دارد. آب میتواند تنها در بیرون از مولکول، آن را
آبپوشی نماید و یا میتواند درون ترکیب وارد شود و با آن پیوند بدهد که در این حالت آب تبلور نامیده
میشود؛ به عبارت دیگر، آب تبلور آبی است که به همراه بلور برخی جامدهای یونی است.
هنگامی که یک جامد یونی از محلول آبی متبلور میشود، ممکن است تعدادی از مولکولهای آب در شبکه
بلور به دام بیفتند و با بلور پیوندهای ضعیف واندروالس بدهند. برای مثال، باریم کلرید در آب محلول است و
میتوان به وسیله تبخیر محلول و اشباع کردن آن، مقداری بلور BaCl2 به دست آورد. در این حالت، به جای
BaCl2 خالص، نمک متبلور آن را داریم که فرمول آن BaCl2.2H2O میباشد. به این گونه بلورهای نمکی که
با مولکولهای آب همراه هستند، نمک آب پوشیده و به آبی که در شبکه بلوری این نمکها وارد شده است،
آب تبلور گفته میشود.
مثالی دیگر تشکیل بلور های کات کبوداست:
CuSO4 . 5H2O
برای مشاهده فیلم کلیک کنید:
http://2gmh.ir/files/video/ch2/CuSO4.5H2O.flv
نمک های آب پوشیده بر اثر گرم شدن آب تبلور خود را به صورت بخار آب از دست میدهند.
مثال:
CuSO4.5H2O(s) + گرما → CuSO4(s) + 5H2O(g)
محاسبه ی تعداد مولکول آب تبلور:
روش اول :
طبق تعریف تعداد مولکول آب تبلور (X) در یک نمک ،برابر با نسبت تعداد مول آب به تعداد مول نمک خشک است.
X = nآب / nنمک
(جرم بوته چینی – جرم بوته چینی با نمک آب پوشیده) = جرم نمک آب پوشیده
(جرم بوته چینی - جرم بوته چینی با نمک خشک) = جرم نمک خشک
جرم نمک خشک – جرم نمک آب پوشیده = جرم آب
جرم مولی نمک خشک/ جرم نمک خشک=نمکn ، جرم مولی آب/جرم بخارآب= آبn
روش دوم :
با استفاده از رابطه ی زیر می توان تعداد مولکول آب تبلور را بدست آورد.
X=M(a-b)/18b
M جرم مولی نمک خشک ، X تعداد مولکول آب تبلور نمک
(جرم بوته چینی – جرم بوته چینی و نمک آب پوشیده) = a جرم نمک آب پوشیده
(جرم بوته چینی - جرم بوته چینی و نمک خشک)= b جرم نمک خشک
حال با توجه به مفاهیم فوق آزمایش زیر را ببینید و X را در CuSO4. X H2O محاسبه کنید:
برای مشاهده فیلم کلیک کنید:
http://2gmh.ir/files/video/ch2/CuSO4.XH2O.flv
به طور معمول، نمک های آب پوشیده بلورهای بزرگ و شفاف تشکیل میدهند. رنگ برخی از نمکهای
آبدار با رنگ نمک بیآب آنها متفاوت است، از این رو، از این نمکها به عنوان شناساگر رطوبت استفاده میکنند.
برای مثال:
صورتی تیره CoCl2.6H2O
، صورتی رنگ CoCl2.5H2O
،بنفش رنگ CoCl2.2H2O
، آبی رنگ CoCl2